تأثیر اندازه مریستم انتهایی در حذف ویروس تریستزای مرکبات توسط روش پیوند نوک شاخساره

مرکبات یکی از مهمترین محصولات اقتصادی در ایران است که سطح زیر کشت آن پیوسته در حال گسترش می باشد. بیماری های ویروسی و شبه ویروسی مرکبات خسارت قابل ملاحظه ای به تولید جهانی مرکبات وارد نموده است. ویروس تریستزا ی مرکبات (citrus tristeza virus, ctv) مخرب ترین و رایج ترین ویروس و عامل مهمترین بیماری ویروسی مرکبات در جهان است. با توسعه کاشت مرکبات، انتقال و گسترش از طریق شته و پیوندک های تهیه شده از درختان مادری که هنوز علائم بیماری را آشکار نکرده اند، صورت گرفته است. نارنج پایه غالب مرکبات در کمربند ساحلی دریای خزر می باشد. در صورت فعال شدن شته یا شته های ناقل ctv در منطقه، مرکبات شمال کشور با خطر جدی مواجه خواهد گردید. ویروس تریستزا و سایر عوامل ویروسی و شبه ویروسی بیماریزا در مرکبات، امکان تحرک اندکی در بافتهای مریستمی داشته و معمولاً مریستم های انتهایی گیاهان آلوده، از این عوامل بیماری زا عاری می باشند. لذا در این بررسی، با به کار گیری روش پیوند نوک شاخساره (shoot tip grafting, stg) در شیشه، گیاهان سالم و عاری از ویروس تریستزای مرکبات به دست آمد. ابتدا بذرهای ضدعفونی شده مرکبات به مدت 3-2 هفته در محیط کشت ms کشت شدند. گیاهچه های 5-3 سانتی متری به عنوان پایه جهت عمل پیوند سربرداری شد. پیوندک ها (مریستم انتهایی گیاهان آلوده) با اندازه های مختلف در دامنه ای از 1 تا 2 میلی متر، و توسط انتخاب مناطق متفاوت روی قسمت سربرداری شده پایه، پیوند شدند. بعد از چهار هفته پیوندهای موفق به گلدان ها منتقل و در گلخانه نگهداری شدند. امکان استفاده از هورمون اکسین برای تیمار سطح برش یافته ریز پیوندک نیز مورد بررسی قرار گرفت. مناسب ترین اندازه ریز پیوندک جهت حذف آلودگی و گیرایش پیوند با حداکثر راندمان، میزان 15/0 میلیمتر تعیین گردید. راندمان پذیرش این اندازه از پیوندک روی دو پایه سیتروملو و سیترنج برابر 100 درصد تعیین گردید. راندمان سالم سازی با این اندازه تعیین شده ریز پیوندک بالای 95 درصد بود. استفاده از تیمار اکسین به نحو چشمگیری راندمان موفقیت در گیرایش ریز پیوند را افزایش داد.